Joodse stemmen uit de frontlinie van Donetsk

Brieven uit de belegerde stad in Oekraïne, van waaruit Joden plannen maken om maatschappelijke onrust en politieke verwarring te ontvluchten

Door Avital Chizhik, 19 juni

Een paar maanden geleden was Donetsk een bruisende industriestad, met een bloeiende economie als de hoofdstad van de kolen- en staalindustrie in Oost Oekraïne. 

Donetsk, op slechts twee uur rijden van de Russische grens, is vandaag min of meer uitgegroeid tot een niemandsland, omdat de strijd tussen pro-Russische en Oekraïense strijdkrachten escaleert en de inwoners van de stad, ofwel gevlucht zijn of zich in hun huizen verbergen. Veel wegen naar de stad zijn geblokkeerd en worden bewaakt door gemaskerde, gewapende mensen en zo nu en dan breken er vuurgevechten uit in de straten. Ten tijde van deze publicatie, vertellen rapporten over Russische schoten over de grens en de NAVO heeft bevestigd, dat Russische tanks deze afgelopen zondag (15 juni, PoF) de grens met oost Oekraïne zijn overgestoken.

Enkele persoonlijke verhalen van plaatselijke bewoners zijn verschenen in Engelstalige media. Hier volgen geen buitenlandse correspondenten en ook geen plaatselijke politici, maar de stemmen vanuit de straten van Donetsk, van mensen, die Donetsk gedurende generaties hun thuis genoemd hebben, die deze mijnstad kenden lang voordat zij de krantenkoppen haalde. Deze e-mails, één van Facebook en de andere twee gericht tot de kantoren van het Joodse Agentschap in New York en Jeruzalem, zijn hier herdrukt met toestemming van het Joodse Agentschap. Ze werden uit het Russisch vertaald door Avital Chizhik.

Donetsk Vandaag, door Aleksandr Polkvoi

Aleksandr Polkvoi is geboren en getogen in Donetsk, Oekraïne. Hij is elektrisch ingenieur van beroep en werkt als systeemingenieur in de bouw. Polkvo heeft deze brief gepost op zijn persoonlijke Facebook-pagina en de brief werd viraal in de Russische en Oekraïense media. Dit is zijn eerste verschijning in het Nederlands.

1 juni, 2014

Men kan zich niet voorstellen hoe verschrikkelijk het is om de dood van iemands stad te observeren.

Donetsk zal nooit meer worden wat ze ooit was. Je zult de stad nooit meer zien, zoals ze eens was.

Op het eerste gezicht bloeit de stad natuurlijk, een stad in de lente – vol met groene kleuren, kinderen, die op straat spelen, winkels, die fruit en groenten verkopen, bloemen, die de brede boulevards markeren en juist buiten mijn raam is er een tenniswedstrijd aan de gang. Donetsk ziet eruit als een chronisch zieke persoon, die zijn eigen diagnose nog niet kent.

Donetsk is bijna precies wat het ooit was. Bijna, want ineens verschenen er controleposten, de betonnen vestingwerken met zandzakken, gewapende gemaskerde mannen met machinegeweren. Want opeens zijn er nauwelijks auto’s op straat. Opeens is er een doodsbange onderdrukkende stilte.

Donetsk is stervend. Na 10 uur is er geen enkele winkel open, niet één apotheek en geen café en geen enkele ziel waagt zich buiten. Alleen circuleert een eenzame taxi in de straten.

Stap naar buiten om na de avondklok om 10 uur ’s avonds naar het huis van een vriend te lopen – en iemand moet zijn paspoort meenemen. Het is zo gevaarlijk om laat in de avond in het centrum van de stad te wandelen, dat iemand wanhopig moet zijn, dronken, een gek – ik ben plotseling bang in mijn eigen stad te lopen en dat is, waar ik vandaag over treur.

Het geluid van naderende auto’s doet me nu denken aan het geluid van naderende militaire helikopters. Ik draai me om en zie een vrachtwagen en, soms, een volledig militair konvooi. Op het geluid van geweerschoten, schreeuwen kinderen op binnenplaatsen en rennen naar huis met hun moeders en grootmoeders. Maar ze passen zich nu aan, ze wennen er nu aan.

Alle gesprekken gaan over één onderwerp: Waar ben je van plan heen te gaan en wanneer? Sommigen willen naar de buitenwijken van de stad gaan, sommigen naar de omliggende dorpen en steden, waar geen vuurgevechten zijn, waar er tot nu toe vrede is. Anderen hebben meer definitieve plannen: Lutzk, Zaporozhye, Herson, Lvov, Dniepr, Rusland.

Weinigen willen werkelijk gaan, maar iedereen begrijpt, dat het gauw noodzakelijk zal zijn, want onze stad is gedoemd. Wij geloven niet meer in wonderen, noch in een snelle uittocht.

Geen oorlog, geen vrede – waar we nu in leven is een wilde foltering, wachtend tot er iets verschrikkelijk gebeurd. Men kan zo leven gedurende een week, twee weken, maar niet langer, want dan kan men niet langer doen alsof alles in orde en normaal is, dat er hier niets ongewoons aan de hand is.

Ondernemingen en bedrijven sluiten overal en ik denk niet alleen in de industriële zone in de metaalfabrieken en de mijnen. Ik bedoel lokale bedrijven, bouwbedrijven, kruidenierswinkels, cafés, uitgaansgelegenheden. Donetsk is niet langer de bruisende hoofdstad van het Donbass regio. Wie kan, stuurt personeel naar andere locaties of met vakantie tot september. “We ontmoeten elkaar na de oorlog,” vertellen we elkaar. Werkgevers, die er de mogelijkheid voor hebben, verplaatsen hun arbeiders naar andere steden: Zaporozje, Poltava, Krivoi Rog, Odessa en Kiev. Maar dat is een minderheid. De meeste mensen bereiden zich gewoon voor om te sluiten.

Degenen, die konden vertrekken zijn al weg. Sommige hebben hun families weggestuurd, veel anderen zijn bezig met de voorbereidingen voor de reis, die voor hen ligt. Degenen, die blijven zijn degenen, die nergens naartoe kunnen en die het zich niet kunnen veroorloven. Ze blijven hier en wachten, volhoudend, dat niets slechter kan zijn, dan wat er nu is.

Mensen zitten snel zonder geld en er is geen manier om hier een inkomen te verwerven. Ik verwacht, dat de banken eerder zonder geld zitten dan de mensen. Deze banken kunnen niet veel langer open blijven, in geval van massale evacuaties vanaf hier, of er nu oorlog is, of dat een paar duizend gewapende mannen gewoon in staat zijn om de controle over twee regio’s met 7 miljoen inwoners over te nemen, op het ogenblik, dat we onze banken verliezen, verliezen we onze inkomsten, onze pensioenen en iedere schijn van een functionerende economie.

En dit zal gebeuren. Deze dagen, onze voortdurende strijd gaat niet over het levensonderhoud maar gewoon over overleven. Ja, mijn vrienden, dit is waar onze gedachten zijn.

Niemand gelooft, dat wij burgers nodig zijn voor iedereen. De mensen zijn verlaten en Donetsk is uitgegroeid tot een gevangeniscel van waaruit men nog kan ontsnappen, als men alleen alles weggooit, een appartement, alle bezit, een baan, de verwachtingen en dromen voor de toekomst, want overleven is de sleutel, dat is het meest belangrijke.

Iedereen hier weet instinctief, dat dit een tijdje door zal gaan en het wordt alleen maar erger en velen zullen sterven. Net als deze stad stervende is.

Zij hebben onze toekomst gedood. Ze hebben die onder spervuur gelegd van molotovcocktails, Kalasjnikov schoten en de giftige haat op zowel de Russische als de Oekraïense televisie. Wij zijn het kleine vlekje op een grote schaal, waar volwassen mannen van verschillende regeringen vreugdevol hun schaakstukken schuiven, beslissingen nemen alleen op basis van statistieken. Hoeveel onze dood van invloed zal zijn op hun statistieken, dat valt nog te bezien.

Tranen verstikken me uit schaamte over dit onrecht, over deze vernietiging van de toekomst, over mijn pijn, omdat ik mijn kind ver weg moet sturen en ik ben bang, dat als ik het niet snel doe, ik hem op één dag, niet kan wegsturen.

Bescherm vrede. U begrijpt niet, hoe belangrijk het is – belangrijker dan iets anders. Bescherm de vrede, waar u ook woont, want oorlog is geen film, het is hier en nu. Bescherm de vrede, waar u ook bent. Omdat wij hier, hebben gefaald.

***

Donetsk, ‘Als een oorlogsfilm,’ door Sasha Ivashchenko 

Sasha Ivashchenko is geboren en getogen in Donetsk, Oekraïne. Hij is een mijnbouwkundig ingenieur, heeft de graad van bachelor in de sociale wetenschappen van de Open Universiteit in Israël en sinds 1996 onderwijst hij Hebreeuws, Joodse geschiedenis en filosofie in het centrum van het lokale Joodse Agentschap in Donetsk.Ivashchenko is de auteur van twee boeken: The Tears of the Holocaust (verkrijgbaar in het Engels) en de geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Donetsk. Hij woont met zijn vrouw Katya en zijn dochter in Donetsk.

3 juni, 2014

Shalom,

Ik wens u een gelukkig Shavuot. Nu hebben we plotseling heel goed begrepen hoe belangrijk het is, dat we de Tien Geboden houden – gij zult niet doden, niet stelen, enz.

Wanneer in de plaats waar je woont dagelijks gevechten, plunderingen, banditisme, terrorisme voorkomen, begrijp je opeens de Tien Geboden al te goed.

Ik heb de energie niet meer om de situatie hier in Donetsk te beschrijven; lees de bijgevoegde beschrijving van een Donetsk blogger, die zeer nauwkeurig de situatie in de stad en de gevoelens van haar inwoners beschrijft.

Enkele persoonlijke nieuwtjes en opmerkingen:

Vorige week zijn Katya en ik getrouwd. Het was als een film. We gingen vroeg in de ochtend naar het stadhuis; op die dag waren er gevechten in de stad, er was de geur van oorlog in de lucht, de stad was leeg, er waren geen mensen en auto’s en daar waren wij, staand in het stadhuis, om te trouwen. Als een oorlogsfilm. Vervolgens gingen we naar buiten en kochten de eenvoudigste trouwringen in de enige winkel, die open was en haastten ons naar huis.

We hadden geen bruiloftsfeest. Niemand was in de stemming en alles is gesloten in de stad en niemand wil zijn huis verlaten, als het niet absoluut noodzakelijk is. Katya’s vader en zijn vrouw liepen uiteindelijk voor een paar dagen vast in een regio, terwijl gevechten doorgingen en konden niet op tijd komen.

De volgende dag reisden Katya, Mama en ik naar het Israëlische consulaat. We waren heel benieuwd, omdat er maar drie dagen eerder een schietpartij op de spoorlijn was geweest, met twee burgerslachtoffers, die daar waren op het verkeerde moment op de verkeerde plaats. Treinen rijden nu onregelmatig, sommige worden geannuleerd, enkele veranderen helemaal hun route. Bij het treinstation, ziet het eruit als een evacuatie in oorlogstijd, massa’s mensen vergaren hun bezittingen en verlaten de ruimte. Toen we in Dnepropetrovsk aankwamen, voelde het als een ander land, heel vreedzaam: rustig en toch op maar een paar uur rijden met de trein vanuit ons Donetsk.

Terwijl in onze stad, in Donetsk… Nou, alles wat meestal gebeurt als in een film. Onlangs kwam Katya thuis en zei: “Sasha, ze vliegen weer.” Ik dacht, dat ze over huisvliegen praatte, maar dan realiseerde ik me, dat ze praatte over gevechtsvliegtuigen. De hele week hadden we hier onweersbuien en de hele stad hield haar adem in en luisterde om er zeker van te zijn, dat het geen luchtaanvallen waren.

Afgelopen maandag waren er gevechten in het luchtruim boven de stad. Maar de Sochnut (Joods Agentschap) nam nog steeds mensen op, mensen helpen om hun papierwerk te verzamelen en inlichtingen te krijgen over aliyah. Ze zijn echt fantastisch, die jongens.

Ik geef lessen Hebreeuws in de avond, en ik heb besloten deze niet te annuleren, omdat het voor veel mensen een noodzakelijke uitlaat is en net toen er een les werd gegeven kwamen er rapporten binnen, dat er gevechten aan de gang waren op het vliegveld en daarna in het treinstation, ze komen dichter en dichter bij en ik – ik onderwijs hier nog een paar werkwoorden, nog een grammaticale rol en dan krijgen we een oproep, dat ze het centrum evacueren en dan kan ik meteen zeggen, dat ik vanwege de evacuatie, snel een samenvatting maak van de les, huiswerk, enz. Het is net een film over zionisme, toen Joden uit conflictgebieden werden weggehaald.

Van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat bellen mensen op, Joden bellen in paniek dat ze willen vertrekken, maar het is meer vluchten. En we moeten ze rustig vertellen, wat en hoe, terwijl we zelf onze grenzen van bezorgdheid bereiken.

Gisteren in mijn Hebreeuwse les heb ik aangekondigd, wat ik naar ik dacht, nooit hardop zou zeggen: Vanaf deze week duren onze lessen 15 minuten korter vanwege de nieuwe avondklok. En iemand hoort deze zinnen al – zinnen, die we kenden uit de laatste oorlog, “avondklok,” “vandaag zeggen ze, dat er een actie straatschoonvegen zal zijn na de avondklok,” geaccentueerd door de incidentele luchtgevechten en geluiden van explosies. De hele tijd zijn er plunderingen en aanslagen in de straat. Een groep gewapende mannen heeft zichzelf benoemd tot heersers over ons leven.

Vorige week hebben de separatisten weer een tent voor nachtwake aangevallen, waar gebeden werd voor de Oekraïne. De priester werd gevangen genomen en gedurende vier uur mishandeld en vervolgens losgelaten; de volgende dag verliet de priester het hospitaal en ging terug naar de wake om te blijven bidden, ondanks de bedreigingen van de separatisten ze dood te schieten. Maar ze gaan door met het vergaderen en bidden, mensen van alle religies, zoals in een boek of film over geloof.

Afgaand op de voortdurende gesprekken, de nieuwsuitzendingen en talkshows, de zorgen, die iemand op straat hoort, verkeren we allemaal in een bepaalde psychische toestand – een traumatisch syndroom, waarin we verkeren en het zal even voor ons duren om naar normaal terug te keren, zelfs als alles morgen kalmeert.

Maar op dit ogenblik is het niet rustig en alles wordt alleen maar steeds gecompliceerder en intenser. Er zou weer een hele brief nodig zijn om gewoon de interne verdeeldheid in de maatschappij hier te beschrijven, in gezinnen, de gemeenschap, net als Vysotzky zong, “We zullen blijven voor een tijdje, kiezen wie is ons eigen en wie onze vijanden.”

Over twee uur ga ik een klas onderwijzen, hoewel het moeilijk is jezelf te concentreren. Ik heb al mijn privélessen geannuleerd en blijf alleen onderwijzen in groepen, omdat de mensen deze uitlaat en dat gevoel van gemeenschap werkelijk nodig hebben.

Nu is het relatief rustig in de stad, maar we vinden, dat het de stilte voor de storm is.

Ik wens jullie allemaal nog een gelukkig Shavuot. Mag er vrede heersen in onze harten, onze gezinnen en in onze steden.

Sasha

***

8 juni, 2014

Het vliegveld is ernstig beschadigd na vele gevechten en is gesloten tot eind juni. We hopen dat het weer zal openen in juli of augustus.

Op dit ogenblijk kan men Donetsk of met de auto, via controleposten of met de trein bereiken.

En nu, na de inauguratie van Poroshenko en zijn ontmoeting met Poetin in Frankrijk, wacht iedereen de komende weken bezorgd, omdat hier, de tijd alleen het zal leren. Misschien zullen we een geleidelijke vreedzame oplossing zien, of het tegenovergestelde, misschien zullen we een escalatie van het geweld zien.

Persoonlijk zijn we van plan om aliyah te maken. Mama en ik gaan als olim, en mijn vrouw, want zij is niet Joods, gaat als toerist en daarna zullen we een verblijfsvergunning aanvragen voor haar. Tussen haakjes, Katya was één van mijn leerlingen. In juli is het drie jaar geleden dat we elkaar hebben ontmoet, maar we zijn nu pas getrouwd. Heel goed mogelijk, dat we de verjaardag van onze ontmoeting in Israël vieren.

Onze traditionele hoop “Volgend jaar in Jeruzalem,” is voor ons veranderd in, “Volgende maand in Jeruzalem.”

Shavua tov,

Sasha

***

Een niet verklaarde oorlog, door Alisa Voronova

Alisa Voronova, 26, woont in Donetsk, en was een actief lid van de plaatselijke Joodse gemeenschap en de Hebreeuwse ulpan. Zij en haar man verhuizen in de nabije toekomst naar Israël via het programma MASA.

17 juni, 2014

Wie dit nu leest, wens ik alleen vrede. Ik heb nu geleerd, dat dat het allerbelangrijkste is.

Deze dagen … deze dagen bevind ik mij in Donetsk. Ik denk, dat je weet wat dat betekent. Hier in mijn woonplaats, proberen we allemaal om ons normale leven te leven. Maar onze levens zijn al veranderd: Frontlijn rapporten vertellen van beschietingen, dagelijkse luchtaanvallen, explosies. De vernietiging om ons heen is voor ons niet schokkend meer – tenminste niet zoals het was, toen het conflict twee maanden geleden begon. Wij raakten gewoon aan de oorlog, ook al hebben wij het nog niet met onze eigen ogen gezien, maar we weten dat het komt, het is ergens heel dichtbij, net buiten onze stadsgrenzen. Bezorgdheid en angst zijn gewoon geworden. Elk moment is er één van verlies – iemand verliest zijn rust, een ander verliest zijn huis, een ander een geliefde, een ander zijn eigen leven. We zijn allemaal gijzelaars en de slachtoffers van een niet verklaarde oorlog.

Mijn man en ik waren al een tijdje van plan naar Israël te verhuizen en ten slotte besloten we een jaar geleden definitief om te gaan. Veel van onze kennissen wisten dit en reageerden allemaal hetzelfde: “Israël? Maar daar is een oorlog aan de gang!” Onlangs vroeg een vriendin van me, of wij werkelijk van plan zijn te gaan en toen ik zei, “Ja, natuurlijk,” reageerde ze met het gebruikelijke, “maar daar is een oorlog aan de gang!” Ik lachte op de ironie, want hier ben ik, nog steeds in Donetsk en de oorlog is hierheen gekomen. Alles verandert zo snel, dat we niet eens de tijd hebben om volledig te begrijpen wat er allemaal om ons heen gebeurt. De oorlog heeft de straten van mijn stad nog niet genomen, maar hij is in de buurt, haalt adem achter onze ruggen – hij is in de straten van vele van mijn vrienden in naburige steden gekomen. Slovyansk, Kramatorsk, Gorlovka, Mariupol – hij verspreidt zich als een epidemie en ook hier zijn we besmet met deze ziekte.

Ik weet niet wie hier gelijk heeft en wie ongelijk heeft, wie de held is en wie de vijand is. Ik weet alleen, dat als je niet wilt doden of gedood wilt worden – dan is dit geen plaats voor jou. Velen begrijpen dit ook, ze gooien alles wat ze hebben weg en vluchten om te overleven. In Donetsk wacht voor niemand iets goeds.

Wij, Joden, verkeren in een moeilijke situatie hier – we blijven in de marge van deze oorlog tussen pro-Oekraïense en pro-Russische strijdkrachten, maar wij wonen hier en lijden daardoor samen met anderen. En ondertussen weten we in ons achterhoofd, dat we op elk moment overal de schuld van kunnen krijgen.

Maar ik veronderstel dat we ons Joodse “geluk” hebben – eindelijk kunnen we ergens heen gaan. Wij zijn niet gedwongen vluchteling te zijn in een vreemd land; we kunnen burgers in een land van ons eigen worden. Als we op een dag moeten vechten, laat het dan onze eigen oorlog, voor ons eigen land en niet voor dat van iemand anders zijn.

Bron: Tablet Magazine, New York, 22 juni 2014