Iraaks Koerdistan ziet een Joodse opleving ‘dankzij’ Islamitische Staat

Eerste Joodse vertegenwoordiger in regering Koerdistan hielp mee aan nieuwe bloei van Joods leven in Noord-Irak, als tegenwicht voor gruwelijk sektarisme van jihadisten

Door Dov Lieber, 

In de straten van Irbil, de hoofdstad van Iraaks Koerdistan, draagt een kleine groep lokale Joden nu trots hun keppeltje. Het is een schouwspel dat alleen de ouderen van de stad zich kunnen herinneren te hebben gezien en het zien van dit lang vergeten religieuze hoofddeksel heeft bij enkelen tranen opgewekt.

Volgend op de verklaring van de staat Israël in 1948, dwong het anti-Joodse geweld de 2500-jarige Irakese Joodse gemeenschap weg te gaan uit haar oude vaderland en terug te keren naar haar zelfs nog oudere thuisland. Tegen het einde van 1952 waren de meesten van de 150.000 afstammelingen van de Israëlieten die door Nebukadnezar waren verbannen naar Babylon, geëmigreerd naar de nieuw opgerichte Joodse staat. Vandaag de dag, na de vervolging in de jaren ‘60-’70 onder de Baath-partij, die de Joden dwong om gele identiteitskaarten bij zich te dragen, is Irak bijna “Judenrein”.
Maar Sherzad Mamsani, 39, heeft nu de taak de Joodse cultuur in zijn geboorteland Zuid-Koerdistan, soms met groot persoonlijke risico, te behouden en te doen herleven.

Hij begon zijn werk in 1997 met het schrijven van een boek over de banden van zijn regio met Israël. Dit leverde hem de woede op van lokale radicale islamisten, die een bomaanslag tegen hem uitvoerden, wat hem zijn rechterhand kostte. Mamsani, die vorig jaar als vrijwilliger vocht in de Peshmerga-militie tegen de terreurgroep ‘Islamitische Staat’, liet zich niet intimideren. En in oktober 2015 werd hem, in het kader van een wet (die hij hielp om goedgekeurd te krijgen) om minderheden te beschermen, een officiële benoeming gegeven in de Regionale Regering van Koerdistan (KRG) als directeur van Koerdische Joodse Zaken.

Er zijn slechts een handjevol Iraakse Koerden, die beweren dat ze van Joodse afkomst zijn. (Om een volkstelling te houden zou de gemeenschap en de KRG moeten bepalen wie Joods is en niemand is bereid om dit ‘mijnenveld’ te betreden.) Maar in een land verscheurd door gruwelijk sektarisme, is er een volksbeweging om co-existentie te bevorderen en minderheden te verdedigen, hoe klein ze ook zijn. Deze beweging sluit de Joodse gemeenschap in en wordt ook door hen geleid. Het kan ook invloed hebben op de bijna 200.000 Koerdische Joden die in Israël wonen, omdat het hen het recht verleent om herstelbetalingen te vorderen.

The Times of Israel ontmoette de zacht sprekende Mamsani in Jeruzalem. Hij nam deel aan een conferentie georganiseerd door de Springs of Hope Foundation, die gericht is op vervolgde minderheden in plaatsen, die door IS beheerst worden, in het bijzonder de slavernij van Yezidi vrouwen. Zijn lunchpauze overslaand, sprak hij in Iraaks Arabisch over zijn werk om het eens zo grote Iraakse Joodse erfgoed te doen herleven.

“Waarom werd u gekozen om de Joden in het Koerdische parlement te vertegenwoordigen?

Ik was een activist in het veld en dat gaat helemaal terug tot 1997. Ik zette mijn lichaam en geest in om de geschiedenis van de Joden in Irak en in het bijzonder in Koerdistan te doen herleven. Dit was mijn grote droom. Niemand koos mij. Ik koos voor deze kwestie.

Vroeger was ik erg bang dat als ik een artikel of een boek als een Iraaks Koerdische Jood zou schrijven, islamisten, Iraniërs of iemand anders die Israël of de Joden haat, me misschien kwaad zouden doen. Het Koerdische volk, moslim, christen of Yezidi, zijn niet tegen de Joden of Israël. Ik werd echter, sinds 1997, minstens drie keer geslagen door radicale islamisten.
Na de bevrijding van Irak en de val van Saddam Hoessein, is er nu meer vrijheid in Koerdistan. Echter, hoewel Irak vrij is, zijn er nog veel islamisten en wrijving tussen de politieke partijen. Na 2003 heb ik geprobeerd om de heropleving van de Joodse geschiedenis in Irak te bevorderen door middel van verschillende NGO’s in het gebied, vooral als een poging om de tolerantie te verhogen.

Toen kwam IS. Toen ze naar het gebied kwamen, veranderde het begrijpen van de islam – van de radicale islam – onder de Koerden. Voordat IS kwam, zou niemand in het openbaar verklaren, dat hij Joods was, door de straten lopen met een keppeltje of openlijk de authenticiteit van de islam ontkennen. Maar nu IS kwam, is alles veranderd. Nu gaat 60% van de mensen niet meer naar de moskee. Nu zijn mensen niet bang om hardop te zeggen, uit welke religie ze vandaan komen, of het nu Joods, Christelijk, Yezidi of Zoroastrisch is.

In 2014 schreven mijn Koerdisch Joodse vrienden en ik een plan om religieuze tolerantie te versterken en religies te helpen zichzelf te verdedigen. We presenteerden het plan eerst aan de minister van communicatie en co-existentie, Mariwan Naqshbandi {die voor het ministerie van Religieuze Zaken werkt) en vervolgens aan de overheid.
Het Koerdische parlement is vol met mensen die vriendelijk zijn voor de Joden, waaronder moslims, aanhangers van het Zoroastrisme, en Yezidi’s, die steun gaven om de wetgeving goed te keuren.

Na twee dagen van bespreking van het plan in het parlement, werd de wetgeving met ongelooflijk brede steun aangenomen. Zelfs Islamitische partijen stemden voor, wat surrealistisch was. De enige mensen, die niet de wet niet steunden, waren enkelen die loyaal zijn aan Iran. Elk parlementair blok, met inbegrip van de PDK (Koerdische Democratische Partij) en de PUK (Patriottische Unie van Koerdistan) steunde de wet, die op 5 mei 2014 werd goedgekeurd, onder de titel van De Wet voor de Minderheden in Koerdistan.

Op grond van deze wet kan elke Jood die emigreerde, van de overheid vragen wat rechtmatig van hem is, met inbegrip van landerijen, gebouwen en boerderijen. Hij kan zelfs een schadevergoeding krijgen van de Koerdische regering. Bovendien is elk mens vrij om zijn godsdienst te belijden. Zelfs als hij de enige persoon is, die deze religie beoefent, kan hij vertegenwoordiging verzoeken in het ministerie van Religieuze Zaken. Zelfs als hij een ster-aanbidder is, kan hij vertegenwoordiging krijgen in de regering. Er is nergens in het Midden-Oosten een andere regering zoals deze – met uitzondering van die in Israël.

Gedurende 70 jaar waren de Koerdische Joden ver van hun religie. Maar niemand kan zijn afkomst vergeten. Mijn religie is niet alleen het gebed. Ik ben geen Moslim, Christen, Yezidi of Zoroaster. Ik ben een Jood. God maakte me zo.
Ik wil de geschiedenis van het oudste volk in Mesopotamië doen herleven. Waarom vergaten we deze mooiste cultuur van ons? Zij namen onze cultuur vóór en tijdens de tijd van Saddam over. Nu wil ik het op alle mogelijke manieren verdedigen.

Maar ik wil wegblijven van de politiek. Ik wil me niet begeven in partijpolitiek hier (in Israël) of in Koerdistan. Onze kwestie is groter dan de politiek. Onze kwestie gaat 2700 jaar terug.

Waaraan heb je gewerkt tijdens je korte tijd in de regering?

Sinds de islam 1400 jaar geleden naar dit gebied kwam, werden de Joden in een kwaad daglicht gezet door onderwijs, religie, cultuur en media. Ik probeer dit beeld, dat door de opeenvolgende Arabische en Iraanse regeringen die hier zijn geweest, werd gefabriceerd, weg te nemen uit de hoofden van het Koerdische volk.

Vandaag ben ik een getuigenis van wat de Joodse cultuur en ethiek werkelijk zijn. Ik laat de plaatselijke bevolking zien dat Joden geen gevaar voor hen zijn. Het omgekeerde is waar. We willen in vrede leven. Van Israël tot Amerika, iedere Jood in de wereld wil in vrede leven.

Is er een specifiek verhaal, dat het werk toont, dat je hebt gedaan?

Op 30 november 2015 hadden we een evenement ter herdenking van de verdrijving van de Joden uit Irak. (30 november, de dag na de goedkeuring van het VN-delingsplan voor Palestina van 1947, is de datum die door de Israëlische regering werd gekozen om de Joodse exodus uit het Midden-Oosten te herdenken.)

Ik was erg bang om een dergelijk evenement te organiseren. Ik was bang, dat een radicale islamist, Iraniër of iemand, die sympathiseert met de Palestijnen zou kunnen proberen om het evenement aan te vallen. We hadden geen bescherming. In plaats daarvan zag ik dat meer dan vierhonderd mensen kwamen, met inbegrip van een belangrijke imam, zowel als vertegenwoordigers van de christelijke gemeenschap en 40 vertegenwoordigers van verschillende Koerdische politieke partijen. Ik was dolblij. Iedereen die kwam, betuigde medeleven over het onmenselijke beleid, dat de regering tegen de Joden had toegepast.

Vanaf deze dag af zei ik dat ik het woord “onmogelijk” niet zou geloven of gebruiken. En vanaf die dag begon ik Joodse kleding te dragen en leek ik net als iedere andere Jood. Ik en al mijn Joodse vrienden dragen nu keppeltjes. Als we door de straten lopen, vragen mensen ons om foto’s met hen te nemen. Soms denken ze, dat we Israëli’s zijn.
Sommige mensen die ons op straat zien, vertellen ons dat dit de eerste keer is, dat ze hier ooit Joden hebben gezien. Degenen die veel ouder zijn, 70-80 jaar en ouder, kunnen zich herinneren dat het hier gewoon was dat er Joden woonden en zijn ontroerd als ze ons zien. Sommige beginnen zelfs te huilen en zeggen: “Jullie zijn eindelijk terug.” Ze zeggen, dat ze nog steeds al die vreselijke dingen die ons gebeurd zijn, herinneren.

Het keppeltje dat u draagt (een gebreid keppeltje) heeft een specifieke boodschap, dat u een Zionist bent. Bent u zich daar bewust van?

Ik weet dat en ik ben trots op dit symbool en het land. Dit is geen schande.
Welke uitdagingen moest u onder ogen zien sinds de start in uw nieuwe functie?

“Een vruchtbare boom zal altijd worden gestenigd door kinderen.” (Een Arabische uitdrukking, die betekent, dat als je succesvol bent, de mensen zullen proberen je af te kraken.)

Vanaf mijn eerste dag in functie bezocht ik de (voormalige) minister van Schenkingen en Religieuze Zaken, Kamal Moslim elke dag en zei, dat we vandaag bang zijn: bang voor Iran, bang voor Bagdad en bang voor IS. En elke dag gedurende zes maanden, vertelde hij me morgen terug te komen of overmorgen. Hij zei ook dat hij een telling wilde doen, hoeveel Joden hier waren. Waarom wilt u een volkstelling? Vroeg ik hem. Zodat onze vijanden ons kunnen vinden en ons beetje bij beetje kunnen doden? De wet geeft geen aanleiding voor een volkstelling. Dergelijk gedrag was gewoon waanzin. Maar de eerste dag dat ik gebruik maakte van mijn positie en de acties van de minister meldde, hebben ze zich van hem ontdaan.

Kunt u zich voorstellen, dat er Joodse toeristen naar Koerdistan komen?

Vandaag is er in ons ministerie een nieuw kantoor voor religieus toerisme. Het ministerie erkent acht verschillende religies en ieder geloof heeft er een Toeristeninformatie-kantoor voor aangewezen gekregen. Ik heb ook een kantoor voor Joods toerisme. We zouden graag een coördinatie met de Israëlische toeristische bedrijven zien voor Joden, die Koerdistan onder onze bescherming willen bezoeken, zolang als Israël maar akkoord gaat.

Ik heb veel bouwplannen voor Joodse culturele bezienswaardigheden, waaronder synagogen, begraafplaatsen en de graven van de profeten Nahum, Daniel en Eliezer. Ik vergaderde met de minister van Toerisme en we hebben afgesproken, dat we samen alle Joodse culturele bezienswaardigheden, zelfs de begraafplaatsen, zouden herstellen. De Iraakse regering maakt het voor ons (de Koerden) echter moeilijk om onze middelen en ons geld te gebruiken. Soms kunnen we zelfs niet eens ons gas verkopen. Maar als de financiële crisis eindigt, heb ik een officiële overeenstemming voor 100% herstel van de Joodse culturele bezienswaardigheden.

Als vertegenwoordiger voor de Joden in het Religieuze Ministerie, grijp ik echter niet in in het bedrijfsleven. Bedrijfsleven en politiek zijn hun eigen zaak en mijn werk is iets anders. Maar ik zou trots elke Joodse belegger helpen, die Joden wil brengen voor een bezoek.

Zou Israël moeten ingrijpen in de volkerenmoord, die in Irak plaatsvindt?

Israël moet ingrijpen, of het nu wil of niet. Waarom? Omdat dit de grens is tegen het terrorisme. Als een volk, dat de Holocaust en de Farhud (een grote pogrom in 1941 tegen de Joodse bevolking van Bagdad) meemaakte, is het een essentieel onderdeel van onze ethiek om onderdrukte mensen overal te ondersteunen, met inbegrip van de Koerden, de Zoroasters of de Yezidi’s, ongeacht waar zij zijn.

Israël moet begrijpen, dat het al betrokken is in ons conflict. Er is geen verschil tussen Hezbollah, Hamas en IS. Het enige verschil is de vlag. Deze is groen en de andere is zwart. Wat is het verschil tussen Joodse kinderen in Israël, die worden gedood met een mes en een IS-man, die een Koerd in Irak doodt? Het is hetzelfde.

De westerse media hebben het imago van Israël omgekeerd en beweren, dat alle terroristische aanslagen die gebeuren, geen terrorisme zijn. En internationale mensenrechtenorganisaties, zoals Human Rights Watch hebben rapporten uitgegeven, die zeggen dat onderdrukte volken, in dit geval Israël – in feite de onderdrukkers zijn. Zowel Koerdistan als Israël worden onderdrukt en niet de onderdrukkers. Er zijn raketten afgeschoten naar civiele gebieden in Israël. Is dit geen terrorisme? En het uitroeien van een hele stad in Irak, bestaande uit Yezidi’s en Koerden, is dit geen terrorisme? Is IS echt de enige terrorist in beeld? Maar Hezbollah en Hamas worden niet geëtiketteerd als terroristen? Natuurlijk zijn het terroristen.

Als je erover nadenkt, toen het Iraakse leger onder het bevel stond van Nuri al-Maliki (de voormalige premier van Irak), wiens loyaliteit behoort tot Iran, vertrokken ze Mosul zonder enige verdediging van de mensen, zowel de Yezidi’s en Koerden. Dit gaf ze volledig kwetsbaar over aan genocide door IS.

Al deze terreur komt uit dezelfde bron: sommige Arabische islamitische landen en vooral Iran. Vandaag de dag zeggen de Iraanse commandanten, dat ze Israël van van de kaart zullen wegvagen; ze ontkennen ook de Holocaust.

Ze doen hetzelfde met de Koerden. Er zijn honderden executies in de straten van Iran in een poging de Koerdische identiteit uit te roeien – of die van Moslims, Zoroasters, Joods of welk andere dan ook.

Israël is in dit conflict betrokken, of het dat nu leuk vindt of niet. Het was zo al jaren. Hezbollah, Hamas en IS komen allemaal uit dezelfde bron. Terrorisme, hetzij door een soenni of sjiiet, is terrorisme. Ik wil mezelf niet blijven herhalen, maar ik zie, dat Israël de situatie goed begrijpt. Wij zijn geen buren, maar als IS of Iran ons land bezet, is het voorbij. Wat zal er gebeuren met de Golan Hoogten van Israël?

Ik ben geen politicus. Dit zijn mijn persoonlijke gedachten. Als een Israëli hebt u te maken met raketten, afgevuurd op uw stad en met mensen die aangevallen worden op straat. In Koerdistan zitten we in dezelfde positie. Er zijn geen explosies binnen de Koerdische regio. Het is veilig. Maar iets meer dan 40 kilometer van waar ik woon in Irbil, zullen ze u doden op grond van uw naam.”

Bron: timesofisrael.com