Analyse van de akkoorden van Oslo 25 jaar later: Was het een geschenk of een vloek?

Door Josh Hasten

Het is moeilijk te geloven dat het op 13 september al 25 jaar geleden is dat de in 1993 door de Verenigde Staten bemiddelde beginselverklaring tussen Israël en de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie ondertekend werd.

Ook wel bekend als de akkoorden van Oslo. Deze deal werd gesloten tussen de Israëlische premier Yitzhak Rabin en het hoofd van de PLO, Yasser Arafat, namens de PLO als de officiële vertegenwoordiger van het Palestijnse volk.

Hoewel deze overeenkomst zelf niet vroeg om de oprichting van een officiële Palestijnse staat ten westen van de Jordaanrivier, houden latere Israëlische voorstellen in de loop der jaren wel rekening met het tot stand komen van een dergelijke entiteit. Al deze voorstellen werden echter door het Palestijnse leiderschap afgewezen.

Met de vrede tussen de beide partijen als het uiteindelijke doel, overhandigde Israël geleidelijk de macht en de instanties die verantwoordelijk waren voor de veiligheid in Judea, Samaria en Gaza over aan de nieuw opgerichte Palestijnse Autoriteit, of P.A.

Hoewel de akkoorden zelf niet vroegen om de oprichting van een officiële Palestijnse staat ten westen van de Jordaanrivier, openen latere Israëlische voorstellen in de loop van de jaren in feite de mogelijkheid voor een dergelijke entiteit om tot stand te komen. Al deze aanbiedingen werden echter afgewezen door het leiderschap van de P.A.

De akkoorden waren bedoeld om de vrede te bevorderen, maar dat bleek in de geheel niet het geval te zijn. Volgens het Israëlische regeringspersbureau werden in de eerste vijf jaar na de Oslo-akkoorden door Palestijnse terroristen meer Israëli’s vermoord dan in de voorgaande 15 jaar. Bovendien werden volgens statistieken verstrekt door de online Jewish Virtual Library, meer dan 1.600 Israëlische burgers en soldaten gedood vanaf de ondertekening van de akkoorden tot nu toe.

Velen vragen zich af of de akkoorden van Oslo nog in leven zijn, of zijn ze in de vuilnisbak van de geschiedenis geworpen? JNS sprak met vijf leiders uit alle geledingen van het leven in Israël en de P.A. om hun mening te verkrijgen over de situatie tussen Israëli’s en Palestijnen 25 jaar na deze goed gedocumenteerde handdrukken op het gazon van het Witte Huis.

Voorzitter van de Knesset Yuli Edelstein: ‘Oslo had nooit een kans”.

Parlementslid van de Likud en de huidige voorzitter van de Knesset Yuli Edelstein herinnert zich precies waar hij was toen de Oslo ceremonie in Washington plaats vond. “Ik reed door Beit Lechem (Bethlehem), toen een groep Palestijnen mijn auto omsingelde, terwijl ze met afbeeldingen van Yasser Arafat zwaaiden. Dat was geen prettige ervaring. Ik voelde dit als een viering van de overwinning op ons (Israël) en niet een viering van vrede”.

Edelstein, die op dat moment regeringsadviseur was van toen oppositieleider Benjamin Netanyahu, zegt dat “de Oslo-akkoorden mislukten vanwege de manier waarop ze werden opgesteld; ze hadden nooit een kans. Het was een fatale vergissing vanaf het eerste moment.”

En legt uit, dat “het heette Gaza en Jericho eerst (controle over deze gebieden werd snel overgedragen aan de P.A.). Hoe kun je beginnen met het weggeven van land en het een vredesproces noemen? Zoals ik heb uitgelegd aan een belangrijke ambtenaar van het State Department, toen ik minister was in de eerste regering  Netanyahu (in 1996), het is als de grap over de kerel die van de 20^e verdieping springt en toen hij voorbij de 10^e verdieping kwam vroegen zijn vrienden hem: Hoe gaat het en hij zegt; “tot zover gaat het goed”. Met Oslo sprongen we naar het einde, zonder eerst de fundamenten te leggen. We hadden nooit moeten beginnen met het schudden van de handen van terroristische leiders en te doen alsof we nu over een alomvattend vredesakkoord beschikten.”

Edelstein zegt dat gedurende 25 jaar niemand de moed heeft gehad om officieel toe te geven dat dit een “dead end” is en te stoppen, voorwendend dat we ons midden in een proces bevinden. “Er is geen Oslo; het is dood“.

Hij zegt: “als voorzitter van de Knesset kan ik luid en duidelijk zeggen, dat er geen oplossing is voor het Israëlisch Palestijnse conflict. Maar we mogen niet op onze lauweren rusten. We moeten op verschillende manieren bouwen aan co-existentie– een basis voor vrede opbouwen. Het gaat niet over twee leiders die handen schudden, het gaat over samenwerking met onze buurlanden, zoals Jordanië en anderen in de regio, die weten dat Israël een deel is van de oplossing, niet van het probleem. Er zullen geen plechtigheden zijn, maar er kan samenwerking zijn in kwesties met betrekking tot water, landbouw en op andere gebieden.”

Dus terwijl Edelstein zegt, dat Oslo dood is, blijft hij optimistisch voor de lange termijn.

“Voor mij is een van de belangrijkste lessen, dat er geen snelkoppelingen zijn naar de vrede. Het is een lang en moeizaam proces met successen en tegenslagen. In Judea en Samaria kunnen we een industrieterrein zien met Arabieren en Joden, die samenwerken en waar we meer rust zien dan in het hele Oslo proces samen. “

Knessetlid Nachman Shai: “Het lijkt alsof het helemaal vastzit”

Het Knessetlid van de Zionistische Uniepartij Nachman Shai, die dienst doet als plaatsvervangend voorzitter van de Knesset voor de oppositie, zegt dat onder Oslo de zaken “beter en slechter” gingen. Beter, zegt hij, “omdat het een raamwerk creëerde en hielp, dat de Israëli’s eindelijk het paradigma van “twee staten voor twee volken” accepteerden. Hij voegde daaraan toe dat het ook een kans voor de Palestijnen was om compromissen te sluiten.

Maar de situatie verslechterde, zei hij, omdat “het leidde tot niets. 25 jaar later is het proces dood, niets gebeurde. Het lijkt alsof het helemaal vastzit. Terugkijkend was het een goede zet, ongetwijfeld (ondertekening van de akkoorden), maar hoewel er hoop was, optimisme en Nobelprijzen, verdween alles.”

Shai zegt, dat beide zijden aandeel in de schuld hebben. “De schuld is wederzijds. In Israël was er een belangrijke politieke verandering, die partijen aan de macht bracht die niet bereid waren om compromissen te sluiten, zoals de huidige regering.”

Hoewel de Israëlische eerste minister Benjamin Netanyahu op de Bar-Ilan Universiteit  in Ramat Gan zei, dat hij voorstander was van twee staten, vertelt Shai, “het blijft bij een toespraak.”

(foto: De Israëlische eerste minister Benjamin Netanyahu houdt op 14 juni 2009 een toespraak op de Bar Ilan universiteit bij Tel Aviv, waarin hij zijn vredespolitiek uitlegt. Zes jaar later werd deze toespraak een bron van heftige discussie, volgende op Netanyahu’s pre-electorale opmerkingen, dat zijn regering de oprichting van een Palestijnse staat niet zou ondersteunen. Foto: Michael Kramer/Flash90.)

Hij zegt dat “aan de andere kant bij de Palestijnen Arafat eerst de Tweede Intifada begon, die (Oslo) geheel vernietigde en de leider van de Palestijnse Autoriteit (Abu Mazen) is te aarzelend. Dus voor nu is het onmogelijk om ergens te komen. Dit was een gemiste kans.”

Met betrekking tot een mogelijk door de Verenigde Staten gesteund vredesplan, zegt Shai, dat hij niet weet wat het plan van Trump met zich meebrengt, maar over het algemeen ziet hij er niets realistisch in. “Er is altijd een kans, omdat deze regering en de president onvoorspelbaar zijn. Maar in dit stadium, is het moeilijk om zich (iets positiefs) voor te stellen.”

Hij concludeert met “vandaag ben ik pessimistisch. Ik zou graag optimistisch willen zijn op dit moment, maar ik zie geen enkele reden tot hoop. Misschien zullen de zaken veranderen. Ik zou graag zien, dat deze regering, zelfs Netanyahu, die de macht heeft verder gaat (naar vrede). En als hij dat doet, zullen wij (in de oppositie) hem een vangnet geven, wanneer hij besluit om opnieuw te onderhandelen en het politieke proces weer te openen, maar tot nu toe heeft hij dit pad nog niet gekozen.”

Professor Khalil Shikaki: “de V.S. moeten zich gedragen als een eerlijke bemiddelaar”.

Professor Khalil Shikaki is de gerespecteerde directeur van het Palestijnse Centrum voor Politiek en Rapporteringsonderzoek, gebaseerd in Ramallah. Het centrum publiceert regelmatig diepgaande studies over Palestijnse zienswijzen, met inbegrip van hun gedachten over vrede met Israël.

Met betrekking tot Oslo zegt Shikaki: “er is ongetwijfeld een enorme teleurstelling op alle niveaus. Dit moest het begin zijn van iets dat ongelooflijk zou zijn voor Israëli’s en Palestijnen en uiteindelijk werd het een andere weg naar meer geweld en oorlog.”

Shikaki zegt dat Israël de meeste schuld heeft voor het falen van Oslo door het niet nakomen van zijn verplichtingen krachtens de overeenkomst. “Israël heeft geen gebieden overgedragen aan de P.A. overeenkomstig de akkoorden van Oslo.“ Hij voegt eraan toe dat “Israël doorging met het bouwen van nederzettingen en in gebreke bleef om kwesties over definitieve status te onderhandelen overeenkomstig de overeenkomst.” Hij zegt dat “de voorlopige aard van Oslo definitief werd,” terwijl overeenkomsten betreffende de definitieve statuskwesties werden uitgesteld.

“Hoewel het niet onvermijdelijk is, zullen de volgende 25 jaar eerder jaren van conflict zijn dan jaren van vrede,” voegt Shikaki eraan toe. “Ik betwijfel ten zeerste, gebaseerd op de lessen van de voorbije 25 jaar, dat de twee partijen gemeenschappelijke ondergrond zullen hebben. Dus zullen er zo nu en dan conflictperioden zijn.”

Toen hem gevraagd werd of een goed idee was wanneer Israël de PLO weer zou vitaliseren en haar vertegenwoordigers toe te staan te dienen als Israëls adres voor vredesbesprekingen, zei hij: “gissen wat er gebeurd zou kunnen zijn, als de PLO er buiten gebleven was, is in hoge mate speculatief. Waarschijnlijk had het geen verschil gemaakt. Het was Rabin, die werd vermoord, niet Arafat, het was Netanyahu, die kort na zijn verkiezing in 1996 de uitvoering van Oslo bevroor en niet Arafat.”

Shikaki gelooft dat Amerika een belangrijke en positieve rol in het vredesproces kan spelen, maar alleen als het land, wat hij noemt, handelt als een “eerlijke bemiddellaar”.

“Gedurende de afgelopen 50 jaar hebben de Verenigde Staten een constructieve rol gespeeld in de totstandkoming van de vrede in de regio,” vertelt hij. Maar de Amerikaanse bijdrage was niet voldoende om de binnenlandse (Israëlische) beperkingen te boven te komen, zoals “een gebrek aan prikkels van de kant van Israël om vooruit te gaan in de beëindiging van de bezetting en de Palestijnen de vrijheid en onafhankelijkheid te geven, die zij wensten.”

Met andere woorden, Shikaki meent, dat “de VS geen gebruik maakten van gelijke invloed op Israël, zoals ze dat deden op de Palestijnen. “

Hij zegt dat als hij met de Amerikaanse president Donald Trump zou kunnen spreken, hij zou “vragen om een effectieve bemiddelaar. Op dit moment is de regering Trump op de hand van Israël. Zij is niet alleen de advocaat van Israël, maar is veel verder gegaan dan dat. Trump versterkt de rechtse tendensen in de Israëlische samenleving en ondersteunt meer extreme elementen, liever dan een oplossing te zoeken voor het conflict. Een bemiddelaar moet zich uit de binnenlandse politiek verwijderen en een eerlijke bemiddelaar zijn. De V.S. doet alles wat in haar vermogen ligt om de vredestichting te vernietigen. De V.S. moet stoppen en zich gedragen, zoals een eerlijke bemiddelaar zou doen.

Shikaki’s meest recente onderzoek toont aan, dat de Palestijnen ook menen, dat Oslo beëindigd is. Hij zegt dat twee derde van de Palestijnen zegt dat de P.A. Oslo zou moeten ontmantelen en in plaats daarvan een soevereine entiteit creëren zonder een akkoord. Maar een beangstigende statistiek, onthult ook dat, hoewel de meerderheid van de Palestijnen in dit stadium het gebruik van geweld tegen Israël voor het verkrijgen van een staat niet ondersteunt, zegt hij dat het aantal stijgend is.

“We zijn bijna zover gekomen, dat er een meerderheid voorstander is van geweld”, zegt hij.

Matan Peleg: “Ze kozen oorlog, terreur en corruptie”

Matan Peleg is hoofddirecteur van de rechtse Im Tirzu Beweging, die volgens haar website de zionistische beweging met de grootste achterban is in Israël. Hij gelooft dat terwijl Oslo bedoeld was om het conflict op te lossen, het begon als “een droom, die een nachtmerrie werd”- een nachtmerrie, zegt hij, die tot nu toe voortduurt, omdat “onze leiders nog steeds niet wakker werden.”

Peleg zegt dat Israël een benadering van “overwinning” moet aannemen. De leuze van Israël onder Oslo was “Je maakt vrede met je vijanden.” Die benadering is fout, omdat je vijand je altijd zal wensen te doden. Vrede maak je alleen met je vijanden nadat zij verslagen zijn.”

Hij voegt hieraan toe dat Israël de terreurorganisaties moet vernietigen, die proberen Israëlische Joden te vernietigen, terwijl op hetzelfde moment geholpen moet worden bij de invoering van een nieuw onderwijsstelsel voor de volgende generatie Palestijnse kinderen – een generatie, die niet oproept voor de vernietiging van Israël.

Duizenden rechtse Israëli’s in Jeruzalem protesteren tegen de Oslo akkoorden, 5 okt 1995. Foto: Flash90.

Peleg gelooft dat het Oslo experiment mislukte, om reden van de oprichting van de Palestijnse Autoriteit. “De P.A. is een corrupte organisatie, die faalde in het opbouwen van een veelbelovende toekomst voor de Arabieren in Judea en Samaria. Ze hadden geen visie voor het leven. In plaats daarvan kozen ze voor oorlog, terreur en corruptie.”

Hij zegt dat als de Palestijnen in plaats daarvoor hadden besloten om te kiezen voor een “normale werkelijkheid”, we aan beide zijden een beter leven zouden hebben gehad.

Naast het nemen van strenge maatregelen tegen terreur, zegt Peleg, moet Israël ook de corruptie van de P.A. ontmaskeren, als het wil werken voor een betere toekomst voor de bevolking. “De E.U. en de V.S. investeren miljarden voor de Arabieren in Judea en Samaria. Maar waar is de infrastructuur? De wegen? Ziekenhuizen? Al het geld ging naar terreur en corruptie. Het probleem is dat de Palestijnen in de val liepen van een vals verhaal. Ze denken dat Israël zal verdwijnen. Wij (Israël) moeten kijken, wie de echte Arabische leiders zijn, die waarde hechten aan vrede en leven en we moeten ze versterken.“

Yariv Oppenheimer: “Oslo is nog in leven en actief”

Yariv Oppenheimer is de voormalige directeur van de linkse Peace Now organisatie en momenteel actief bestuurslid van die groep.

Oppenheimer zegt dat Oslo mislukte vanwege de extremisten aan beide kanten, die vochten tegen de uitvoering ervan. “De akkoorden van Oslo waren als een zieke patiënt, die naar de operatiezaal werd getransporteerd, zodat hij kon worden genezen. Maar de mensen (bleven) de zaal binnenkomen om te proberen alle toestellen los te koppelen.”

Hij zegt dat groepen als Hamas en de Israëlische rechtervleugel degenen waren, die tegen Oslo vochten, allebei met democratische en met niet-democratische middelen, zich beroepende op de moord op Rabin en de moord uitgevoerd door de Israëli Baruch Goldstein, die het leven kostte van 29 Palestijnen.

Hoewel Oppenheimer ziet dat in de huidige realiteit Oslo bevroren blijft, zegt hij, dat “we enige vooruitgang hebben geboekt in de richting van een tweestatenoplossing. De Palestijnen leven hun eigen leven op de Westelijke Jordaanoever; aan de andere kant is er geen vrede in het verschiet.”

Oppenheimer geeft zowel Israël als de Palestijnen de schuld, omdat ze niet gereed zijn voor een definitief akkoord. Maar ironisch genoeg, is het dat, waarom hij gelooft dat “Oslo nog in leven en actief is.”

Hij legt uit, dat de huidige “realiteit dichter is bij wat geschreven werd in Oslo, dus het is een geslaagd akkoord. Het was bedoeld om tijdelijk te zijn – voor een periode van vijf jaar – en pas daarna moesten de kwesties rond de definitieve status worden besproken.”

Oppenheimer zegt echter, dat “het huidige leiderschap van Israël nog niet klaar is voor een permanente statusovereenkomst. Ze zijn tevreden met de status quo en nog niet klaar om te bewegen naar een definitief akkoord.”

Kort na een ontmoeting tussen Peace Now en Abbas, zegt Oppenheimer: “er is nu een bereidheid aan Palestijnse zijde voor een vredesverdrag, wat de meeste Israëliërs zouden ondersteunen. Er is echter niet dezelfde bereidheid aan de Israëlische kant. Wat er moet veranderen, is het leiderschap in Israël.”

Bron: JNS

Vertaling: PoF