De Yad Vashem onderscheiding voor oud-kardinaal De Jong

Onlangs ontving de overleden oud-kardinaal De Jong postuum de Yad Vashem onderscheiding voor zijn hulp aan de Joden in Nederland. Geen eenvoudige opgave voor een kerkelijk leider om zich hardop uit te spreken tegen de nazi-ideologie. Maar zijn betrokkenheid en inzet voor het Joodse volk in Nederland bestond niet alleen uit woorden. Dit blijkt ook uit de officiële toekenning en de uitreiking van deze onderscheiding door de staat Israël aan één van de vele Nederlanders als ‘Rechtvaardige onder de Volken’.

Door Philip van den Berg

De huidige aartsbisschop van Utrecht, kardinaal Eijk (Wim) spreekt met bewondering en warmte over zijn vroegere voorganger. Hij is ook degene die het initiatief nam om, in samenwerking met anderen, een aanvraag in te dienen voor de Yad Vashem onderscheiding. Een procedure die loopt via de Israëlische ambassade.

Kanselboodschappen

Natuurlijk hield nazi-Duitsland rekening met de positie en de status van de toenmalige aartsbisschop van Utrecht De Jong (red: na de oorlog werd De Jong benoemd tot kardinaal). Hij werd daarom ook niet opgepakt en gearresteerd voor de verschillende kanselboodschappen die tijdens de bezetting in de drie grootste kerken vanaf de kansel werden voorgelezen. Een bijzondere en waardevolle activiteit tijdens de oorlogsjaren en de verzuiling. Hoewel de oud-kardinaal zich bewust was van zijn bijzondere positie, in de ogen van de bezettende macht, vond hij het opstellen, het overbrengen en het waarschuwen van het Lichaam van Christus via de kansel geen gemakkelijke opgave. Vaak lag De Jong, na het brengen van de kanselboodschap, nog nachten in bed te woelen en te draaien.

Geheime inzameling

Daarbij zijn velen onbekend met de geheime werkzaamheden van de oud-kardinaal ten behoeve van het ondersteunen van ondergedoken Joodse kinderen. In een geheim archief lagen gegevens en informatie over deze kinderen. Via zijn netwerk binnen de Rooms-Katholieke kerk, maar ook daarbuiten, hield hij een inzameling om de onkosten voor het levensonderhoud van deze Joodse kinderen te financieren. Het bedrag dat oud-kardinaal De Jong met deze actie ophaalde bedroeg 26.000, – gulden. Een mooi bedrag voor het verzetswerk van alle betrokkenen. Behalve de inzet van de oud-kardinaal bij dit soort activiteiten verborg De Jong, met medewerking van enkele medewerkers, verschillende Joodse onderduikers in zijn verblijf- en werkruimte, gelegen in de stad Utrecht.

Commotie

Ondanks al de inzet en medewerking van oud-kardinaal De Jong voor de Joodse gemeenschap is de aanvraag voor de Yad Vashem onderscheiding een tijdje in de koelkast beland. Aanleiding hiertoe vormde het verwijt en de discussie dat de Rooms-Katholieke kerk, in het bijzonder de oud-kardinaal, zich na de oorlog heeft ingezet voor de Nederlandse oud-SS’er Van de Loo. De toenmalige gang van zaken is sowieso betreurenswaardig en doet in zijn geheel geen recht aan de toenmalige aartsbisschop van Utrecht. In dit soort situaties is het sowieso heel lastig om leugens, fantasie en halve waarheden te weerleggen. Eenvoudigweg omdat het niet is gebeurd.

De huidige ambassadeur van Israël, de heer Modi Efraïm, overhandigde onlangs de oorkonde met de daarbij behorende medaille aan de nabestaanden van De Jong. De Jong zelf overleed in 1955 als kardinaal binnen de Rooms-Katholieke kerk.