Krijgt het antisemitisme opnieuw voet aan de grond?

Sinds Poetin aan de macht is, treden de autoriteiten hard op tegen iedere vorm van antisemitisme. Iets wat vele van zijn voorgangers stilzwijgend  negeerden, tolereerden of juist aanmoedigden. Zelfs writers van antisemitische graffiti riskeren, onder het regime van Poetin, hoge boetes en stevige gevangenisstraffen. Het harde optreden gaat zo ver dat zelfs de dood van een rabbijn in scene is gezet om de daders van haat en geweld in de val te lokken. Toch valt op dat anti-Joodse opmerkingen en uitspraken langzaam maar zeker weer de kop op steken, zoals in de (landelijke) media. Hoe is deze houding en omslag bij Russische president Poetin te verklaren?

Door Philip van den Berg

Niemand behoeft een militaire adviseur of expert te zijn om te begrijpen dat de Russische president Poetin not amused is over de huidige situatie in Oekraïne. De (militaire) tegenslagen stapelen zich op: succesvolle Oekraïense tegenaanvallen, het verlies van bezet terrein, grote maatschappelijke onrust onder de Russische bevolking en een gedeeltelijke mobilisatie. Opvallend is wel dat al deze negatieve gebeurtenissen ertoe hebben bijgedragen dat sommige media in de voormalige Sovjet-Unie weer het paard met de naam ‘Jodenhaat’ weer van stal haalden. Bij deze constatering is het van belang om te achterhalen in hoeverre Poetin zelf met dit idee is gekomen. Of dat een van zijn naaste adviseurs, op eigen houtje, de media in Rusland iets in haar oor heeft gefluisterd?

Onrust of stabiliteit

Verder leert het verleden dat bij stabiliteit in een land de verschillende minderheden weinig hebben te vrezen. Echter, wanneer de onrust groeit, het land in een recessie beland, dan schiet bijvoorbeeld antisemitisme als een paddenstoel uit de grond. In de Russische geschiedenis is een dergelijke trend eenvoudig te herleiden, onder meer in de laatste politieke jaren van Stalin. Dit gold ook ten tijde van de Russische tsaar. Hierover merkt de bekende Joodse wetenschapper Roman Bronfman het volgende over op: ‘Op een moment dat de stabiliteit van het regime werd bedreigd, werd een Joods doelwit gekozen. In veel opzichten is het een herhaling van meerdere periodes in de Russische geschiedenis.’

Het Joods Agentschap

Maar vanwaar de verandering bij Poetin met betrekking tot het oogluikend toestaan van opkomend antisemitisme binnen de mainstream media in Rusland? Het antwoord hierop is dat door de Russische militaire aanval op Oekraïne en de gevolgen hiervan voor Poetin, zijn vriendengroep en het land zelf is dat zij zichzelf in een moeilijke en geïsoleerde positie hebben gemanoeuvreerd. De beweringen over een naziregime in hun buurland werden door weinigen gepruimd en eerder afgedaan als een verzinsel.

Kortom, de eerdere felle en krachtige houding en veroordeling van iedere vorm van antisemitisme, door de Russische regering, is verdwenen. Met andere woorden, het taboe dat rustte op antisemitisme is achterhaald en verdwijnt langzamerhand in het huidige tijdperk van de president van Rusland, Poetin. Het is niet voor niets dat juist Rusland in deze tijd een einde probeert te maken aan de activiteiten en bezigheden van het lokale Joods Agentschap voor Israël.  Er loopt niet voor niets op dit moment een rechtszaak over deze kwestie. Zeer waarschijnlijk laat een uitspraak hierover nog even op zich wachten.