De Wet op de Terugkeer als pressiemiddel bij coalitievorming in Israël

De recente verkiezingen in Israël maken inzichtelijk dat de bevolking een keuze heeft gemaakt voor het rechtse blok onder leiding van de Likudpartij van de Israëlische oud-premier Netanyahu. Maar bovenal is duidelijk dat de rechts (streng) religieuze partijen als winnaar naar boven zijn komen drijven. Nu het rechtse blok onder leiding van Benjamin Netanyahu beschikt over de meerderheid in de Knesset hebben de verschillende politieke partijen hun eisen op tafel gelegd bij de coalitieonderhandelingen. Hetgeen het meest in het oog springt is dat zij de Wet op Terugkeer willen aanscherpen om te komen het verscherpen van het Joodse karakter van de staat Israël.  

Door Philip van den Berg

Het politieke gevecht in Israël binnen het rechtse blok van Netanyahu is begonnen nu de religieuze partijen een van hun belangrijkste eisen op tafel hebben gelegd. Het betreft hier de ‘kleinzoonclausule’, waardoor het nu mogelijk is dat iemand die een kleinkind is van een jood het recht heeft om naar Israël te emigreren als nieuweling. Deze kaart die de verschillende religieuze partijen op tafel hebben gelegd komt voort uit hun streven de maatschappij in Israël meer en meer vorm en inhoud te geven aan hun religieus-(ultra)orthodoxe leefregels.

Heilige huisjes

Hun politieke stellingname leidde gelijk al tot felle reacties vanuit andere politieke partijen en hun leiders, waaronder die van Yisrael Beytenu’s Avigdor Liberman. Als Israëlische politicus, op dit moment is hij minister van Financiën en behoort hij tot de rechts-nationalistische partij Israël Ons Huis, Hij reageerde met de volgende stellingname: ‘Er zijn dingen die niet mogen worden aangeraakt – het volkslied, de vlag en andere nationale eigenschappen, waaronder de Wet op de Terugkeer!’ Verder gaf hij aan in het gesprek dat een dergelijke eis omtrent de ‘kleinkindclausule’ een scheidingsakte is voor de Joodse diaspora. De duizenden soldaten die naar Israël kwamen op basis van de kleinkindclausule waren veel meer Joods dan de haredi-studenten op de yeshivot. Hiermee verwijst Lieberman naar het gegeven dat vele (ultra)orthodoxe joden niet dienen in het IDF (Israel Defence Forces), terwijl zij juist zorgdragen voor de vrede en veiligheid in het land.

Halachisch jodendom leidend?

Het is niet vreemd dat juist vanuit de niet (ultra)orthodoxe politieke partijen een hausse van kritiek losbarst. Eenvoudigweg omdat het invoeren van deze wetswijziging in de Wet op de Terugkeer vooral de nieuwelingen uit Europa, Rusland en de andere voormalige Sovjetrepublieken zal treffen. Velen van hen zijn niet halachisch joods. Deze stroming binnen het Jodendom omvat een geheel van regels en gebruik in het dagelijks (geloofs)leven op basis van de goddelijke en rabbijnse wetgeving op basis van de Thora en de rabbijnse literatuur. Het gaat hierbij onder meer om wat je wel en niet kunt eten, wat je moet doen wanneer je wakker wordt, opstaat tot aan het naar bed gaan. Maar ook hoe iemand zich verzorgt, hoe je met elkaar omgaat en hoe je als (ultra)orthodoxe Jood sabbat viert en ga zo maar door.

Stevig verzet

Ook de huidige minister van Diaspora, Nachman Sahai, gaf een reactie op de verschillende eisen inzake de Wet op de Terugkeer. Hij twitterde dat het een belachelijk en bespottelijk voorstel is dat tevens schadelijk is voor de staat Israël en haar samenleving. Daarbij is het veelzeggend dat je een dergelijk voorstel bekend maakt op de dag waarop de Joden en andere mensen de Kristallnacht herdenkt. Een dergelijke werkwijze duidt zonder meer op een fundamenteel gebrek aan historisch besef en begrip tussen het Joodse volk in diaspora en de staat Israël. Daarbij is de Wet op de Terugkeer een van de hoekstenen van de staat Israël.

Ook vanuit het linkse blok, in dit geval de parlementariër Gilad Kariv, zegt hierover: ‘Wanneer de leider van de Likud, Benjamin Netanyahu, hiermee akkoord gaat dan zal hij de geschiedenis ingaan als de persoon die de verbinding tussen de staat Israël en het diaspora-jodendom heeft verbroken. Degene die het fundament van het zionisme heeft ontmanteld.’

Een strenger beleid noodzakelijk?

Aan de andere kant feliciteerde het Israëlische immigratiebeleidscentrum de inspanningen van RZP en de haredi-partijen: ‘Het vormt een grote maas in de wet voor massale en legale niet-joodse immigratie. Onlangs is een poging gedaan om het uit te breiden. Het dichten van de maas in de wet is de afgelopen jaren een cruciaal doel geworden om de trend van het verkleinen van de Joodse meerderheid in Israël te stoppen en de toekomst van de staat Israël als Joodse staat te verzekeren.’ Hierover vertelde de parlementariër rabbi Uri Maklev, behorend tot de United Thorah Judaism, in het radioprogramma 103FM het volgende: ‘We denken dat het nemen van een gezin dat al twee generaties duidelijk christelijk is en zeggen dat [ze zijn joods] omdat ze drie generaties terug een joodse grootvader hadden – iets is dat moet worden gecorrigeerd.’

Alex Rif

De CEO van de One Million Lobby, Alex Rif, reageerde direct en pinnig op de uitspraken van rabbi Maklev. Zij bestempelt hem als iemand die de wet voor zijn karretje wilt spannen om zo de wetgeving naar zijn politieke en religieuze hand en visie om te vormen. In het verlengde hiervan vindt zij het triest dat opnieuw het christendom indirect de schuld krijgt van de ‘noodzakelijke’ wijziging van de Wet op de Terugkeer en de ‘kleinkindclausule’. Want de meerderheid van de Joden in Rusland heeft geen andere dan de Israëlische identiteit. Daarbij worden de huidige half miljoen Russisch sprekende Joden opnieuw bestempeld als tweederangs Israëli’s.